بخش اول 4
اصطلاح گزاره‌گرائی 8
مقایسة اکسپرسیونیست به عنوان یک مکتب ادبی با دیگر مکاتب ادبی جهان 9
تفاوت رئالیست و ناتورالیست 9
اکسپرسیونیسم و رمانتی سیسم 10
دوری از رئالیسم 12
اکسپرسیونیسم و پی‌آمدهایش 22
پیشگامان مکتب اکسپرسیونیسم 28
افکار و آثار بوشنر 52
فصل دوم 63
تأثیر اکسپرسیونیسم بر درام‌نویسان 63
تئاتر استریندبرگ 80
مروری درچند نمایشنامه اگوست استریندبرگ 84
نمایش یک رویا 84
نمایشنامه «توده هیزم» 86
اونیل و اکسپرسیونیسم 105
فلسفه اونیل 108
تأثیر اونیل در تئاتر امریکا 110
مروری بر چند نمایشنامه اونیل 116
سه اثر دریائی از اونیل 119
در منطقه جنگی 120
در راه کاردیف 122
جوان عقب میرود 147
بخش اول:
مروری بر مکتب اکسپرسیونیسم یا گزاره‌گرائی در ادبیات نمایشی
اکسپرسیونیسم
یکی از رایج‌ترین شیوه‌های تئاتر معاصر جهان است که از سردمداران آن
مانند رهبران دیگر مکاتب هنری تحت تأثیر شرایط اجتماعی و جو حاکم بر جامعه
این شیوه را به عنوان شیوه‌ای نوین در ادبیات به وجود آوردند. در اواخر
قرن 19 رهبران مکتب سمبویسم در تلاشی که در زمینة توسل به نماد برای بیان
افکار و همچنین ایجاد قالب هنری نو برای آثار خود آغاز کردند بیان داشته
که نمایش بهانه‌ای بیش برای رویا نیست این منش تحت شرایط سیاسی اجتماعی
بعد از جنگ جهانی اول در آلمان منجر به پیدایش نمایش اکسپرسیونیستی
می‌گردد. جنبش اکسپرسیونیست در آلمان در واقع حاصل جریانهای گوناگون
اجتماعی و هنری بسیاری بود می‌توان اولین نشانه‌های اکسپرسیونیسم را در
آتالااکسترتبرگ و نمایشنامه‌های مضحک و عجیب و غریب و بحث‌انگیز فرانک و
دکنید که محتوای سرمایه داری و ضد جنگ افروزی داشتند پیدا کرد.
جنگ
خانمان سوز جهانی اول و عواقب وحشت ناک آن که شکست آلمان را ایجاد نمود
تأثیری بس ژرف در اندیشه هنرمندان ایجاد نمود. یأس ایجاد شده پس از جنگ
ویرانی‌های به جای مانده از جنگ و کم ارزش شدن هویت انسانی و سوق جامعه به
سوی ماشینیزم با سرعتی مافوق سرعت نور این اندیشه را در انسان ایجاد کرد
که دیگر جامعه، جامعة انسانی و متعادی نیست ارزش انسان در مقایسه با
پیشرفت ماشینیزم روز به روز بر یخی شدن احساس در انسان می‌افزود. له شدن
توده‌های انسانی در بین چرخ دنده‌های صنعتی و پدیدار شدن قشر سرمایه دار
از عوامل مهم ظهور مکتب اکسپرسیونیسم بود.
مکتب
اکسپرسیونیسم در نمایش عکس العمل در مقابل ناتورالیسم بود. نویسندگان
جوان و حساس و خشمگین آلمان در تلاش یافتن غالبهای هنری دیگری جز
ناتورالیسم برای بیان افکار و احساسات و تأثیرات خود بودند. در واقع
اکسپرسیونیسم به معنای صرف خود به عنوان یک مکتب نمایش کوششی است برای
تمرکز و قدرت بخشیدن در عبادات، صدا، رنگ، و حرکت در جهت ارائه تکنیکی غیر
واقعی که به طریق تند و سخت تماشاگران را برانگیزد و با نمایشنامه‌های
اکسپرسیونیسم که در واقع واکنش ذهن نویسندگان آلمان در مقابل شرایط حاکم
بر جامعه بود. شخصیتها به یک دنیای خاص تعلق داشتند و آنها اسیر تصورات
خود و شخصیت درونی خودشان بودند و بیش از آنکه خود و دیگران را به عنوان
واقعیتهای عینی به حساب بیاورند برداشتی ذهنی پندارگرایانه و گاه رمانتیک
از همدیگر دارندو بدین گونه خلاء زندگی احتماعی‌اشان را با تصوری فرا
واقعی از دیگران پر می‌کنند همة موجودیت فلسفی آنها در همین تصورات فردی
آنها خلاصه شده است.
یکی
از مهمترین اندیشه‌های طرح شده در این دوران اصلی بیشتر آثار ادبی و هنری
قرار گرفت تباه و منحرف گردیدن ماهیت و فطرت انسان در اثر فقدان معنویت
راستین و نجات بخش است. یکی از عوامل معرفی شده در این آثار به عنوان ضایع
کننده فطرت انسانی ماشینیزم و صنعت‌زدگی است. پس از جنگ جهانی اول انسان
جدید صنعت گر و شهرنشین شده و در محیطی که صنعت به وجود آورده زندگی
می‌کند. صنعت خود نیز وابسته ماشین است و ماشین نیز هیولای مقتدر جدیدی است
که به نحوی مرموز انسان را در استثمار خود قرار داده است. به طور کلی
پیروان اکسپرسیونیسم با ارائه این مکتب دین خود را تا حد قابل قبولی نسبت
به هویت انسانی در مفهوم انسانیت و ضد ماشنیزم ادا کردند.
با
این حال پیدایش اکسپرسیونیسم در آلمان به عنوان یک انقلاب معرفی نمی‌شود.
در آلمان هیچ انقلابی رخ نداد. در واقع آنچه اتفاق افتاد در هم شکستن
هیئت حاکمه بود که در اثر یک وضعیت نظامی لاعلاج و شورش ملوانان که تنها
به علت انزجار مردم از جنگ توانست گسترش یابد رخ داد. سوسیال و دموکراتها
که قدرت را بدست گرفتند آنقدر برای انقلاب آمادگی نداشتند که ابتدا حتی به
فکر تأسیس جمهوری آلمان هم نبودند.
اکسپرسیونیسم
در آلمان در یک هیجان فکری همه گیر بود که نشان می‌دهد آلمان پس از سقوط
سیستم سابق طبقاتی معیارها و عرف‌ها تکان شدیدی را متحمل شد که در اندیشه
مردم به عنوان یک شوک آزادیخواه معرفی می‌گردد.
در
این زمان آلمانیها سعی کردند در آثار خود به مبارزه با عادتهای موروثی
بپردازند و خود را کاملاً بازسازی کنند. در این راستا شخصیتها دیگر از میان
مردم به صورت ملموس انتخاب نمی‌شدند بلکه سعی می‌شد تا شخصیت ایده آلی را
که گرایشات درونی آن در ذهن آزادیخواه نویسندگان تداعی شده بود به عنوان
نمونه‌هایی از انسان مورد نیاز در جامعه معرفی کنند. در این دوران آنچه که
ذهن هر انسان را به خود مشغول می‌داشت گرسنگی بی‌نظمی، بی‌کاری و تورم
رنج بود. لذا اکسپرسیونیستها سعی داشتند تا جامعة دلخواه خود را که بعد از
جنگ به عنوان یک اجتماع دست نیافتنی نمایان شده بود در آثار خود به صورت
ذهنی معرفی کنند.
نکته
جالب توجه این است که نقاشی و ادبیات اکسپرسیونیسم سالها قبل از جنگ هم
به وجود آمده بود ولی شرایط ایجاد شده پس از جنگ باعث شد که این مکتب از
سال 1918 به بعد طرفدار پیدا کند. از این نظر آلمان به نوعی شبیه شوروی
بود که در آنجا در دوران کوتاه کمونیست جنگی جریانهای متفاوت هنر از رونق
واقعی برخوردار بودند. برای این مردم انقابی شده به نظر می‌رسید که
اکسپرسیونیسم سنتهای بورژائی را با ایمان به قدرت انسان برای شکل دادن
آزادانه به جامعه و طبیعت ادغام می‌کرد این مکتب شاید به خاطر چنین نکات
مثبتی بود که آلمانیهای فراوانی را که به خاطر از هم پاشیدن دنیایشان
ناراحت بودند طلسم کرده بود و حتی پس از جنگ هم تأثیر نقاشیهای
اکسپرسیونیسم در طراحی صحنه و نور آثار نمایشی اکسپرسیونیستی مصداق این
ادعا است که اکسپرسیونیست قبل از نمایش در هنر نقاشی پدیدار شده بود و در
واقع این اندیشه که از سالهای قبل از جنگ بذر آن کاشته شده بود پس از جنگ
سریعاً در زمینه‌های مختلف جنگ اکثر آلمانیها مشتاقانه از دنیای خشن بیرون
به عرصه غیر ملموس انزوا عقب‌نشینی می‌کردند و در این عرصه به دنبال راهی
بودند تا بتوانند به واسطة آن توقع خود از حیات را معرفی کنند.
این
مهاجرت روانی از دنیای بیرون به عرصة انزوا به عنوان یک مهاجرت روانی
مورد بحث قرار می‌گیرد که در واقع نمونه‌ای از تلاش فراوانی بود که در آن
بنیاد و اساس نفس مورد بازنگری قرار می‌گرفت و سعی می‌کرد نقش را با شرایط
عینی زندگی تطبیق دهد شوکهای شدید در مورد گرایشات ریشه‌ای که رژیم مستبد
سرنگون شده را مورد پشتیبانی قرار داده بودند باعث شد که در خلال سالهای
پس از جنگ درون گرایی به صورت یک مفهوم قابل احترام عنوان شود ولی این
لزوماً به این معنا نیست که نفی دیدن اجتماعی فرد را باعث می‌شد که انسان
در ارزشهای غنی خود مختاری را ایجاد کند بلکه باعث می‌شد که انسان در
ارزشهای غنی خود به عنوان یک موجود تأمل نماید. دلایل و عوامل متعددی را
می‌توان به عنوان علل این مهاجرت معرفی کرد که بخشی از آن در فوق مورد
بررسی قرار گرفت اما علل دیگری چون خواست طبقه متوسط بر اینکه به یک آزادی
سیاسی برسند و همچنین جبران آزادسازی برژوائی و آمادگی توده‌ها برای غافل
شدن، علل مصیبت‌هایشان را نیز می‌توان عنوان کرد.
2-1- اصطلاح گزاره‌گرائی:
گزاره
گرایی به تعریف دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی مفهوم فارسی اکسپرسینویسم است
که در اینجا گزاره به معنای تعبیر استفاده شده است. اصطلاح اکسپرسیونیسم
از واژة اکسپری Expere به معنای ادا کردن، رساندن، دلالت کردن، تعبیر کردن
و گزاره کردن، … مشتق شده است. از سوی دیگر اصطلاح گزاره در فرهنگ معین
به معنای انجام دادن، اجرا، پرداخت، بیان، اظهار و از همه مهمتر به مفهوم
شرح و تفسیر به کار برده شده است. حال که با اصطلاح اکسپرسیونیسم که مکتبی
در تئاتر مدرن است از رئالیسم یا واقع‌گرایی ناشی شده است و در مقابل آن
واکنش نشان می‌دهد بزرگترین نقطة جدایی یا واکنش اکسپرسیوسیم در برابر
واقع‌گرایی در تعریف و توجه به گونة واقعیت است.
رئالیسم
در واقع یک سبک ادبی می‌باشد که در آن بیشتر توجه به واقعیات ملموس و
عینی و خارجی معطوف می‌شود. در این مکتب سعی می‌شود تا آنچه که برای مخاطب
لمس شده است به تصویر کشیده شود و سعی می‌گردد تماشاگر به واسطة بررسی
دقیق واقعیات عینی پیرامون خود به یک نتیجه در خور و قابل تأمل برسد. در
حالی که اکسپرسیونیستها از واقعیات عینی فاصله گرفته و توجه خود را معطوف
به واقعیات ذهنی کرده‌اند و از خلال ذهنیت واحدی به بررسی مسائل پیرامون و
مورد بحث خود خواهند رسید. آنها مسائلی چون تبعیضات نژادی روابط مکانیکی و
بدون روح زندگی مدرن و فقر و بی‌عدالتی را از خلال ذهن شخصیت اصلی که
گاهاً خود نمایش نامه نویسی است مورد بحث قرار می‌دهند از سوی دیگر
می‌توان به این نکته اشاره کرد که از نظر اجرائی واقع گرایان و طبیعت
گرایان می‌کوشند آنچه بر صحنه می‌آورند توهم و نمودی از واقعیت باشد در
حالیکه طرح و اجرائی نمایشنامه‌های اکسپرسیونیسم شگفت‌آور تلخ ترسناک
رمز‌آمیز بزرگ مقیاس و مشعوف از نورپردازی و تمهیدات خاص و استفاده فراوان
از تاریکی است.
همانگونه
که اشاره شد اکسپرسیونیست در واکنش نسبت به واقع گرائی به وجود آمد واقع
گرایی در هنر نمایش متعاقباً سبب پیدایش مکاتب دیگری گردید از نظر
هواداران اکسپرسیونیست واقع گرایان از نظر موضوع عادی و کم هیجان و از نظر
گفتگوی نمایشی ساده و کم جون و از نظر بازیگری محدود و کم جمال و از نظر
صحنه آرائی عادی و بی‌تشخیص و از نظر تأثیر سطحی و کم دوام تلقی گردیده
است و حال آنکه گزاره گرایان یا اکسپرسیونیستها خواستار ایجاد تئاتری پر
جنبش نیرومند، گیرا، ژرف نگر، افشاگر، خلاق و پر ابتکار بوده‌اند.
3-1- مقایسة اکسپرسیونیست به عنوان یک مکتب ادبی با دیگر مکاتب ادبی جهان
در
این مبحث سعی می‌کنیم با توجه به آنچه راجع به اکسپرسیونیسم بیان شد
مقایسه‌ای اجمالی در مورد این مکتب با دیگر مکتبهای ادبی انجام دهیم.
همانگونه که گفته شد اکسپرسیونیسم مانند بسیاری از مکاتب ادبی مدرن از
واکنش نسبت به رئالیسم و ناتورالیسم ایجاد شده است.
4-1- تفاوت رئالیست و ناتورالیست:
طبیعت
گرائی یا ناتورالیست در واقع به عنوان واکنش نسبت به رمانتی سیسم ایجاد
شده است و پایه گذاران و هواخواهان آن که شاید رهبری آن با امیل زولا بوده
طرفدار و خواستار گونه‌ای نمایش واقع گرایانه بوده‌اند که پیشرفتها و
یافته‌های علوم طبیعی در آن ملحوض و منعکس شده باشد.
به
اعتقاد طبیعت گرایان هنر نمایش باید جبر و ضرورتهای طبیعی را که شخصیت و
جامعه و سرنوشت را ایجاد و تبیین و تعلیل می‌کنند در خود گنجانده و آنها
را جلوه دهند به نظر آنها جبر طبیعی به دو وجه ظاهر می‌گردد.
1- جبر اجتماعی
2- جبر زیستی و فیزیولوژیک
جبر
اجتماعی مجموعة ضوابط و مقتضیات و شرایط اجتماعی حاکم بر زندگی فردی است و
جبر زیستی از توارث زائیده می‌شود. پس به گمان طبیعت گرایان انسان نتیجة
جبر توارث و جبر محیط بوده و شخصیت و سرنوشت او عمدتاً با این دو اصل قابل
تبیین است. تفاوت طبیعت‌گرایان بیشتر بر شخصیت و زندگی خشن نکبت بار،
فلاکت بار طبقات فرودست محرومان و قربانیان جامعه تأکید می‌ورزند و لحظات و
مدافع تلخ و دردناک آن را نشان می‌دهند.[1]
5-1- اکسپرسیونیسم و رمانتی سیسم:
رمانتی
سیسم با خود تحولات و تغییرات بسیاری در نمایشنامه نویسی از لحاظ محتوی و
ساختمان ایجاد کرد و قواعد نئوکلاسیک‌ها را در این زمینه به خاطر شکل و
محتوی کنار نهاد. رمانتیک‌ها در آثار خود بر جنبه‌های فردی و توانائی‌ها و
الهامات تأکید کرده و احساسات را بر افکار متقدم می‌دانستند و معتقد بودند
که تنها زیبایی‌ها بلکه زشتی‌ها را باید بر روی صحنه به نمایش گذاشت.
اکسپرسیونیست
از لحاظ گرایش به ذهنیت با رمانتی سیسم پیوند دارد اما از آنجائی که بر
خلاف آن به مسائل و وقایع زمان و مکان خود می‌پردازد از رمانتی سیسم فاصله
می‌گیرد و همانطور که اشاره شد به لحاظ تغییر ذهنی و گزارة درونی واقعیتها
نسبت به رئالیسم نیز متفاوت می‌گردد.
»گزاره
گرائی به صورت گونه‌ای از رمانتی سیسم پیچ و خم دار ظاهر می‌گردد و سپس
طی مراحل بالندگی خود به صورت واقع گرائی دیالکتیکی مصمم و مصوی در
می‌آید[2].»
از
سوی دیگر در نمایشنامه‌های رمانتیک شخصیتها و ابسته به رسته‌ها و قشرهای
پائین‌تر اجتماعی بوده و اصولاً به شخصیتهای چون خدمتکاران ندیمه‌ها
سربازان و … ارج نمایش اعطا شده است و زبان نمایشی زبان عاطفی شیدائی
گرایانه مزین و طولانی است در حالیکه در نمایشنامه‌های اکسپرسیونیست
شخصیتها بیشتر تیپ گونه بوده و زبان، زبان هیجان‌انگیز و پر کنش است.
صحنه‌ها در ادبیات رمانتی سیسم صحنه‌هایی مجلل می‌باشند که بیشتر سعی
می‌شود قصاوت و خونریزی و مفاهیمی این چنینی را ضمن حفظ اعتبار و ارزش
نمایش به تصویر کشید در صورتی که در ادبیات اکسپرسیونیست فضاها بیشتر تداعی
کنندة رعب و وحشت ناشی از شرایط اجتماعی پیرامون می‌باشند.
ویژگیهای
کلی در ادبیات دراماتیک در مکتب اکسپرسیونیسم در این بخش نخستین فیلم در
مکتب اکسپرسیونیسم و همچنین نمایشنامه‌ای در این مکتب به عنوان نمونه به
صورت مختصر مورد تحلیل قرار می‌گیرد و سپس ویژگیهای نمایشنامه‌ها و فیلم
نامه‌های اکسپرسیونیستی معرفی می‌گردد.
4-1- دوری از رئالیسم
زمانی
بود که تنها شیوه خاصی از تئاتر، موقعیتی به دست آورد تا امکان خود را
گسترش دهد. بازیگران از «بترتون» تا «کلوکلین» توانستند هنرشان را پالوده
کنند و آن را از عادتی دیرینه به مایملکی شخصی تبدیل کنند.
نمایشنامه
نویسانی چون «سوفوکلس» و «شکسپیر» و «مولیر» توانستند با استواری اقتدار
یابند. اما در تئاتر امروز برای آنکه سبکی ویژه به کمال برسد فرصتها
بی‌رمق شده‌اند. تئاتر امروز سبکهایی را عجولانه کنار نهاده و یا اقتباس
کرده است، و صحنه از سال (1890) از ثبات کمتری برخوردار بوده است.
هنوز
هنر «ناتورالیستی» در (1880) غلبه نیافته بود که نمایشنامه نویسان
رومانتیک جدیدی چون «مترلینگ»[3] و «روستاند» پا به میدان رقابت نهادند.
طراحان صحنه چون «گوردون کریگ»[4] و «آپیا»[5] منظرة صحنه رئالیستی را رد
کردند و پیشتازان صحنه پردازی تخیلی و نو شدند.
مجریان
و کارگردانان صحنه چون «لوگن پو» و «ماکس راینهات»[6] شهر فرنگ تئاتر
رئالیستی را به کنار نهادند. سپس به سبکهای متداول زمان «اکسپرسیونیسم»
«شکل گرایی»[7]، تئاترگرایی»[8]، «ساختارگرایی»[9]، «فوتوریسم»،
«سورئالیسم»، «رئالیسم حماسی» و دیگر سبکهای ضد رئالیستی روی آوردند، اگرچه
هیچیک از این سبکها رئالیسم را به عنوان شکل غالب تئاتری از میدان به در
نبرد.
«در
اواخر قرن نوزده، در اثر تغییر و تحولاتی که در اوضاع و احوال اجتماعی و
سیاسی جهان به عمل آمده بود چند نمایشنامه نویس و کارگردان نوجو، و نوآور
در نمایشنامه نویسی و کارگردانی دست به تجربیاتی زدند تا بلکه ارزش و
اعتباری را که تئاتر در دوره‌های کهن، یعنی در یونان باستان یا در زمان
رنسانس و شکسپیر داشت دوباره به آن برگردانند. اشخاصی که در این جهت به
جستجو و کوشش دست یازیدند هدف‌های گوناگونی داشتند، گروهی می‌خواستند از
تئاتر برای دگرگون شدن اوضاع اجتماعی و سیاسی بهره گیرند در حالیکه جمعی
دیگر می‌کوشیدند که انسان را بهتر بشناسند و به اسرار پنهانی روان و
ناخودآگاه او دست یابند و دلیل آشفتگی‌ها، اضطراب‌های بشری را دریابند.
هر
دو گروه به همراه کوشندگان دیگر در یک فکر مشترک بودند که تئاتر می‌تواند
در زندگی مردم بار فرهنگ معانی والا داشته باشد و آگاهی و بصیرت توده
مردم را درباره شناخت و موقع او در جامعه افزون‌تر کند.» [10]
از این طرز فکر، کوششها و تکاپوها بود که در واقع تئاتر «مدرن» زائیده شد.
«تأثیر
تئاتر تجربی در نمایش شاعرانه و عموماً صحنه غیر رئالیستی را می‌توان در
بخش اروپایی و به همان پایه در بخشهایی از امریکا و انگلیس دید. برای
مثال، می‌توانیم اثرات واضح بازگشت به رومانتیسم را در نمایشهای «سیرانو
دوبرژراک» و «ملکه الیزابت» که هر دو مبتنی بر کارهای رومانتیکی
گذاشته‌اند، مشاهده کنیم.»
«سمبولیسمی
از کنایات و القاء شاعرانه در نمایشنامه «متجاوز» از «موریس مترلینگ»
کاملاً به چشم می‌خورد و در نمایشنامه «دوندگان به سوی دریا» از «sgnge»
به گونه‌ای واقعگرایانه حمایت می‌شود. اگر عناوین نمایشنامه‌ها بتوانند
اندکی ما را یاری دهند، می‌توانیم نشانه‌هایی از سمبولیسم را در نمایشنامه
هزل‌آمیز «سارویان» «قلب من در بلندیها» که به گونه‌ای ظریف و پیچیده بیان
می‌شود، بیابیم و نیز در حال و هوای ظریف بازگشت به گذشته که «باغ وحش
شیشه‌ای» اثر «تنسی ویلیامز» را در بر می‌گیرد، بی‌آنکه بخواهیم از
نمادپردازی واضح‌تر در «جنایات و جنایات» استریندبرگ، و «عروسی خون» لورکا،
ذکری به میان آوریم. تکنیک «مرگ دستفروش» آرتور میلر علیرغم متن رئالیستی
اش دوری از ناتورالیسم را نشان می‌دهد.
«عروسی
خون، لورکا نمایشی شاعرانه است که حتی تصاویر تخیلی سنتی از «ماه» و
«مرگ» را در بر می‌گیرد. «آر.یو.آر» کاپک، داستانی خیال پردازانه است که
با عدم شخصیت پروری توأم است، سبکی که جنبش اکسپرسیونیستی در اروپای مرکزی
بعد از جنگ اول جهانی آن را به شهرت رسانید، چنانکه «میمون پشمالو»ی
«اونیل» هم نمادین و هم اکسپرسیونیستی است.
«زندگی خصوصی ارباب رایس» از «برتولت برشت» رئالیسم حماسی را سنخیت می‌بخشد.
«شش
تن در جستجوی یک نویسنده» اثر «لوئیجی پیراندللو»، نمایانگر سبک تئاتری
«مضحکه‌آمیز » در ایتالیا و نمایانگر تئاترگرایی صریح است. این نمایش تئاتر
رئالیستی را تکه تکه می‌کند، نخست نمایشنامه را در تمرین به تماشاگر
می‌نمایاند. سپس شخصیتهای نویسنده را نشان می‌دهد که با بازی صحنه‌ها، نه
به آن صورتی که نویسنده آنها را نوشته است، بلکه آنگونه که خود آن را در
زندگی واقعی تجربه کرده‌اند، استقلال خود را اعلام می‌دارند.
در
این نمایشنامه‌ها و دیگر نمایشنامه‌هایی از این دست سبکهای بسیاری در هم
می‌آمیزند که خود واکنشی را علیه ناتورالیسم به تصویر می‌کشند.[11]
تماشاگران
و منتقدین مجبور بوده‌اند مرتباً دیدگاههای خود را با آنها انطباق دهند
تا بتوانند تئاتر پیشرفته امروز را همچنان که از سبکی به سبک دیگر روی
می‌آورد، دریابند.
روح
ناآرام مدرن به ویژه در پرداخت[12] صحنه‌ای محسوس بود، و حرفه بازیگری
بخصوص همانطور که به استحاله سبک تئاتری تسلیم می‌شد، می‌توانست گزارشگر
تجربه‌های بهت‌آور باشد. از بازیگرانی که هنوز به سبکی خو نکرده بودند
انتظار می‌رفت خود را با سبک اجرایی متفاوتی وفق دهند.
پس
از سال (1890)، بسیاری از بازیگران که تازه آموخته بودند تا شخصیت استوار
و کاملاً قابل فهمی را بر صحنه رئالیستی ارائه دهند، مجبور شدند خود را
در غبار کنایه‌های شاعرانه حل کنند و به جای شخصیتی به اختصار توصیف شده،
پاره‌ای از یک رؤیا شدند.
هنگامیکه
سبک رایج سمبولیستی نمایشهای پرنده آبی[13] و پله آس و ملیزاند[14] اثر
موریس مترلینگ فروکش کرد و رئالیسم نیرومند از آنچه هواخواهان نمایش
شاعرانه انتظار داشتند، تحکیم یافت بازیگر بار دیگر لزوم خدمت به رئالیسم
را دریافت. اما نه برای مدتی طولانی! میان سالهای (1925 و 1919)، هنگامی که
اکسپرسیونیسم متداول شد، بازیگر مجبور شد به فرمان کارگردانان
اکسپرسیونیستی چون لئوپولدجسنر و یورکسن فلینگ خود را با دنیای خودکار
منطبق نمایند. در آلمان، از بازیگر انتظار می‌رفت که گفتارش را فریاد بزند،
با سرعتی دیوانه وار از پلکان بال برود و حالاتی پرشور را به تصویر کشد.»
[15]
میرهولد[16]
رهبر آوان گارد روسی، باز هم خواست‌های دیگری داشت و بازیگر او محبور بود
ماشین خودکار پر تحرکی باشد که از میله‌های بارفیکس آویزان است و کارهای
چشمگیر بندبازی را بر روی صحنه‌ای به اجرا در آورد که به داربست‌های
آجرکارها یا ریل‌های باریک، در کارخانه‌ای صنعتی شباهت داشت. میرهولد مدام
در پی در هم شکستن دیوار بین صحنه و تماشاگر بود.»[17]
الکساندر
نیروف، بازیگری را به نوعی از رقص آفرینی تبدیل کرد. اما اروین
پیسکاتور[18] از بازیگر می‌خواست که در عین حال شخصیت نمایش، سخنران، دلقک و
هم نمادی را با تمام وجود نشان دهد. [19]
«اولین نشانه‌های انحراف از رئالیسم در هیئت رومانتیسم[20] احیا شده و سمبولیسم[21] شکل گرفت.
بعد
از سال (1890)، رومانتیسم، که عملاً هرگز از صحنه محو نشده بود، در آثار
پراکنده‌ای چون سیرانودو برژواک و ژست از سیم بنیل[22]، یکی از مشهورترین
کامیابی‌های جان باری مور، بار دیگر ادعاهای خود را با بوق و کرنای بیشتری
اعلام داشت، اما، هنگامیکه رومانتیسم اعتبار خود را باز یافت، قصد داشت،
شیوه‌ای نظم یافته‌تر و معتدل را به کار گیرد. شیوه‌ای که انعطاف‌پذیرتر،
هیجان برانگیزتر و یا عامیانه‌تر بود. یا لحنی کمابیش طنزآمیز داشت.
در
همان سال 1890، شاعر فرانسوی پل فورت تئاتر خود موسوم به Thearted Art را
بنیان نهاد و آن را به کشف معجزه زندگی روزمره، مفهوم شگفتیها اختصاص
داد.»
«سه
سال بعد اوره لی ین لونیه - پو[23] نمایشنامه پله آس و ملیزاند اثر
مترلینگ را در پاریس به اجرا در آورد، با تأسیس تئاتر دولوور[24] به تثبیت و
پیشرفت نظریه‌ها و عملکردهای نمادگرایانه خدمات مؤثری کرد. اوره لی ین –
مری لوینه پو که یکی از بازیگران و کارگردانان سرشناس فرانسوی است – با
نگرشی خلاق نسبت به هنر نمایش، و جمع‌آوری هنرمندان همفکر خود، و فعالیت در
ایجاد و تأسیس تئاتری که از واقع گرایی فاصله می‌گرفت – در پیدایش و
تکوین سبکها و شیوه‌هایی اجرایی تئاتر – نمادگرای، نقش به سزایی ایفاء
نموده است.» [25]
این
کوششها برای رهایی از رئالیسم به ساده پردازی و شکل پردازی صحنه منجر شد.
حتی در تئاتر شکسپیری جوک ساویت در مونیخ و در تئاتر Elizabethen stage
society ویلیام پل در انگلستان بازگشت به صحنه‌پردازی سکویی دوره الیزابت
به چشم می‌خورد. «بخصوص ساده‌پردازی ژاک کوپو[26] در تئاترش به نام تئاتر
ویوکلمبیه[27] که در سال 1913 در پاریس تأسیس شد، موثر بود. او قصد داشت
صحنه را از شر ماشین‌های سنگین و تأثیرهای ظاهرفریب برهاند. وی همچنین علیه
اجراهای اغراق‌آمیز، تصنعی و کلاسیک در کمدی فرانسز و طبیعت گرایی افراطی
آنتوان در تئاتر آزاد (Theatre libre) طغیان کرد.[28]
حرکتهای
دیگر، نقاشان غیر رئالیست را به تئاتر آورد. درست همانطور که دوک
ماینینگن با استفاده از نقاشان رئالیست مناظر خود را بوجود آورده بود،
تهیه کنندگان فرانسوی پیکاسو، ماتیس را بکار گرفتند.
این
همه و دیگر تلاشها برای تئاترپردازی مجدد[29]، تئاتر مستقیم یا غیر
مستقیم از کار دو شاعر تئاتر طبیعی، آدولف آپیا[30] و گوردون کریگ[31]
الهام یافت.
رومانتیست‌ها
اوایل قرن نوزدهم از مدتها پیش این آموزه را مطرح می‌کردند که موسیقی
کمال مطلوب تمامی هنرهاست و تئاتر می‌توانست تنها در موسیقی به الوهیت خود
دست یابد. نیچه فیلسوف بر همین آموزه در تولد تراژدی تأکید کرد، و
ابداعات دوست نامی‌اش واگنر در اپرا، که وی آن را نمایش – موسیقیایی
می‌نامید، آرمان رومانتیک را برای درهم‌آمیزی هنرها در تجربة تئاتری منحصر
به فرد یاری داد. دستورالعمل واگنر که موسیقی روح نمایش، و نمایش پیکر
موسیقی است، ترکیبی از هنرها را که تمام اپراهای عمدة وی وقف آن شده اعلام
داشت.
موسیقیدان
بزرگ نخست خود را به عنوان نظریه پرداز تئاتر مطرح نمود. مرید سوئیسی
واگنر، آدلف آپیا (1928-1862) که با وی در بایروت کار کرده بود، رویاهای
دور پرواز وی را برای صحنه پردازی به طراحی تئاتری تعبیر و تفسیر کرد.
در
سال 1895 آپیا با هیجده طرح عالی برای اپراهای واگنر ظاهر شد، عوامل برای
اپراهای واگنر ظاهر شد، عوامل طراحی صحنه، دورنما. محوطه بازی، بازیگر
متحرک و فضا روشن شده بود، تئاتر که دست نویس نمایشنامه نویس را به تصویر
می‌کشید، می‌باید‌آمیزه‌ای کامل تأثیری منحصر به فرد را ارائه می‌داد و در
این میان نور عامل وحدت بخش بود، که دیگر تنها برای روئیت فضای خالی به
کار نمی‌رفت، بلکه برای در هم آمیختن صحنه و بازیگران از آن سود می‌جستند،
بدین وسیله حال و هوایی متحد می‌آفرید و جوهر پرداخت نمایش را انتقال
می‌داد.
آپیا
اظهار می‌داشت که تنها نور می‌تواند ماهیت درونی همه چیز را بنمایاند.نور
با ظرفیت نامحدود خود برای ایجاد دگرگونی پاسخگوی طراحی موسیقیایی است و
باید همانند موسیقی منطبق با هیجانات بکار رود.[32]
اگرچه
اپرای واگنری در بایروت از طرحهای آپیا استفاده نکرد و اساساً تعداد
بسیار کمی از آن همه در جایی بر صحنه دیده شد، اما تأثیر وی بعد از سال
1900، بویژه بر روی ماکس راینهات و بر روی اکسپرسینویستها متأخر فوق
العاده زیاد بود.
شامل ورد 150صفحه ای
